Nadmierny niepokój i obawy (oczekiwanie pełne obaw), niepokój dotyczy zazwyczaj kilku obszarów (praca, szkoła, zdrowie, przyszłość). Obawy, które trudno kontrolować, poczucie napięcia lub bycia na granicy wytrzymałości, zmęczenie wynikające z ciągłego martwienia się i w jego wyniku trudności z koncentracją. Często pojawiająca się też drażliwość, napięcie mięśni i problemy z zasypianiem lub wybudzenia.
Czy powyższe objawy wydają się być znajome? Jeśli tak, to opowiedzmy sobie czym jest zespół lęku uogólnionego zwany GADem (generalized anxiety disorder).
Osoby, które cierpią z powodu GAD wyobrażają sobie, że w przyszłości na pewno wydarzy się coś negatywnego i stale zamartwiają się widząc czarne scenariusze przyszłości („Wydarzy się to co najgorsze.”, „Jest duże ryzyko, że spotka mnie lub moją rodzinę coś złego.”). Często wynika to z wysokiej wiary w nieprzewidywalność i niebezpieczeństwo świata, który nas otacza. Tendencja do przeceniania niebezpieczeństwa prowadzi do katastroficznych wyobrażeń, poczucia zagrożenia i niedocenienia możliwości poradzenia sobie. Treść zmartwień zmienia się w ciągu życia.
Bardzo charakterystyczne są:
Istotne, abyśmy zauważyli swoje pozytywne i negatywne przekonania o martwieniu się. Pozytywne to np.
„Martwienie się pozwala mi się przygotować na to co może mnie spotkać”.
„Martwienie się przyniosło mi wiele dobrego w życiu bo zareagowałam wcześniej”.
Negatywne to np.
„Nie wytrzymam tyle się martwiąc, stracę kontrolę”.
„Martwienie doprowadzi mnie do jakiejś choroby”.
Odpowiadając na to pytanie musimy wziąć pod uwagę aspekt biologiczny: neurochemiczny i dziedziczenie, a także psychospołeczny: perspektywa postrzegania rzeczywistości, skoncentrowana na przecenianiu potencjalnych niebezpieczeństw i przekonaniu o ograniczonych lub niewystarczających możliwościach poradzenia sobie z problemami.
Uogólnione zaburzenie lękowe najczęściej występuje u osób, które mają silnie rozwiniętą strategię kontroli i unikania. Znaczenie mają też wzorce najczęściej rodzinne mówiące o tym, że martwienie się jest metodą rozwiązywania problemów i redukowania niepokoju.
Rekomendowanym leczeniem GAD (Generalized Anxiety Disorder) jest psychoterapia i farmakoterapia. W farmakoterapii, najczęściej stosuje się leki SSRI i SNRI (wychwytu zwrotnego serotoniny lub wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny). O ich włączeniu i dawkowaniu decyduje lekarz psychiatra. Farmakoterapię stosuje się najczęściej w przypadku nasilonych objawów i współwystępujących trudności. W przypadku psychoterapii rekomendowana jest psychoterapia poznawczo behawioralna CBT (Cognitive Behavioral Therapy).
Pacjenci najczęściej zgłaszają się z powodu zmęczenia martwieniem się, trudności z koncentracją, niemożności przeżywania radości w związku ze stałym lękiem o przyszłość, niemożliwością odpoczynku i stanu odprężenia, problemów z zasypianiem i utrzymaniem ciągłości snu. Ważnym aspektem są także zgłaszane objawy somatyczne np. bóle brzucha, bóle głowy, napięcie mięśniowe.
Ważnym krokiem jest zauważenie i nazwanie problemu, który mamy. Zidentyfikowanie typów zamartwień (zamartwianie się przyszłością, martwienie się martwieniem), a także odnalezienie pozytywnych i negatywnych skutków takiego sposobu funkcjonowania są niezbędne do rozpoczęcia procesu zmian. W toku pracy bardzo istotne jest zmniejszenie częstotliwości zamartwiania się m.in. poprzez ćwiczenie odkładania zamartwiania się, wyznaczania czasu na martwienie (tylko w danym czasie), tworzenie stref wolnych od zmartwień i wzmocnienie umiejętności tolerowania niepewności. Bardzo przydatne są tutaj techniki relaksacji i uważności.
Wells, A.. Terapia poznawcza zaburzeń lękowych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Clark, D., Beck, A. Zaburzenia lękowe. Podręcznik z ćwiczeniami opartymi na terapii poznawczo-behawioralnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.
