Terapia Schematu (Schema Therapy) - czym jest, kluczowe założenia i na czym polega praca oparta o tą metodę?
Terapia schematu jest rozszerzeniem tradycyjnej terapii poznawczej i behawioralnej, która korzysta z elementów nurtu terapii gestalt i psychodynamicznej. Jest określana trzecią falą terapii poznawczej i behawioralnej, równocześnie różniąc się od niej w wielu aspektach.
Kluczowymi pojęciami w terapii schematu są podstawowe potrzeby emocjonalne, których niezaspokojenie w okresie dzieciństwa rozwija wczesne nieadaptacyjne schematy i tryby schematu (tryby dziecięce, rodzicielskie, zdrowego dorosłego i tryby radzenia sobie).
Terapia schematu kładzie większy nacisk niż podstawowa terapia poznawcza na identyfikację i ustalenie momentów z okresu dzieciństwa, które wpłynęły na niezaspokojenie potrzeb emocjonalnych i powstanie wczesnych nieadaptacyjnych schematów i trybów radzenia sobie. Jest przez to trwającą dłużej niż podstawowa terapia poznawczo behawioralna (minimum rok/dwa). W przebiegu procesu terapeutycznego ważna jest wspierająca relacja terapeutyczna, dbająca o potrzeby emocjonalne pacjenta m.in. poprzez tzw. ograniczone powtórne rodzicielstwo. Jest to również istotne z uwagi na stosowanie większej ilości technik nie tylko poznawczych i behawioralnych, ale także wyobrażeniowych i doświadczeniowych, korygujących wczesne doświadczenia i gruntujących bardziej adaptacyjne strategie radzenia sobie.
Wczesne nieadaptacyjne schematy oraz zachowania, które jednostka wykształciła jako sposoby radzenia sobie często leżą u podstawy chronicznego cierpienia. Jednym z bardzo znaczących celów terapii schematów jest znalezienie adaptacyjnych (zdrowych dla jednostki) sposobów zaspokojenia potrzeb i zmiany zachowań.
Terapia schematów przebiega zgodnie z określonymi przez jej twórców etapami.
Po zgłoszeniu się pacjenta na terapię diagnozujemy zgłaszane przez niego trudności. Zbierając od niego wywiad wspólnie staramy się zidentyfikować ich możliwą genezę. Określamy jakimi zachowaniami w chwili obecnej przejawiają się wczesne nieadaptacyjne schematy. W kolejnym etapie terapii pracujemy nad zmianą i osłabieniem schematów i typowych nieadaptacyjnych strategii radzenia sobie jakie im towarzyszą (podporządkowanie, unikanie, nadmierna kompensacja). Postawa terapeuty w procesie terapii jest wspierająca, ale równocześnie konfronująca. Terapeuta jest bezpieczną bazą umożliwiającą ćwiczenie nowych adaptacyjnych reakcji, ale i dbającym o zdrowe granice i wzmacnianie adaptacyjnych trybów.
Young, J. E., Klosko, J. S., Weishaar, M. E. (2014). Terapia schematów. Przewodnik praktyka. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Roediger, E., Stevens, B. A., Brockman, R. (2021). Kontekstualna terapia schematów. Integracyjne podejście do zaburzeń osobowości, dysregulacji emocjonalnej i funkcjonowania w relacjach. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.